Śladami historii: lubaski kirkut

Przy drodze z Lubasza do Nowiny zlokalizowany jest lubaski kirkut. Źródła podają, że ten żydowski cmentarz istniał już przed XVII wiekiem. Dokładna data jego powstania nie jest jednak znana. Wiadomo natomiast, że społeczność żydowska zamieszkiwała te rejony już wiele wieków wcześniej i osadnictwo tej społeczności na terenie Lubasza można wiązać już z XIII wiekiem.

Do chwili obecnej na terenie kirkutu w Lubaszu znajdują się mogiły i macewy, czyli nagrobki, które według tradycji żydowskiej nawiązują swoim kształtem do bram nieba, a z płaskorzeźb, które stanowią element dekoracyjny, można niejednokrotnie wyczytać pochodzenie rodu zmarłego. Według tradycji ich epitafia zwrócone są w stronę Jerozolimy. Wśród najstarszych nagrobków znajdują się jeden, na którym widnieje data 1677. Warto wspomnieć, że same macewy na przestrzeni dziejów się zmieniały . Z drewnianych i prostych, stawały się one z czasem kamienne i bardziej ozdobne. Można zatem na wielu z nich zauważyć elementy roślinne, zwierzęce bądź elementy związane z uprawianym przez zmarłego zawodem. Nie jest tajemnicą, że trudna historia XX wieku doprowadziła do dewastacji wielu pomników historii. Również historii lubaskich macew. Część z nich została zniszczona, inne wykorzystane do budowy dróg oraz fundamentów.

Musiał upłynąć czas, czas który leczy rany, aby podczas IV edycji "Dni Kultury Chrześcijańskiej", których jednym z patronów był pan Mariusz Zandon, podjęto inicjatywę o uporządkowaniu miejsca spoczynku lubaskich Żydów. Rok później podczas kolejnej odsłony tego wydarzenia nastąpiło uroczyste otwarcie odnowionego cmentarza. W czasie uroczystości odbyło się na nim nabożeństwo ekumeniczne w intencji pochowanych tam osób. Przewodniczyli mu ks. Mirosław Wawrzyniak, proboszcz parafii rzymsko-katolickiej pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Lubaszu, ks. mitrat Piotr Żornaczuk z parafii prawosławnej w Wałczu oraz pastor Sławomir Rodaszyński z parafii ewangelicko-metodystycznej w Chodzieży. W uroczystości uczestniczyli również uczniowie Szkoły Podstawowej z Lubasza oraz z Zespołu Prywatnych Szkół Ponadgimnazjalnych "Edukacja Lubasz", którzy zaangażowali się w uporządkowanie tego miejsca pochówku.