Ekwiwalent dla grup ratowniczych. RIO wyjaśnia, jak finansować podmioty ochrony ludności

Nie istnieją podstawy prawne do finansowania działań grup poszukiwawczo-ratowniczych na zasadach tożsamych z tymi, które obowiązują w stosunku do Ochotniczych Straży Pożarnych – wskazała Regionalna Izba Obrachunkowa w Lublinie. Wspieranie takich grup, nawet jeśli zostały uznane za podmioty ochrony ludności, jest możliwe jedynie poprzez dotacje i porozumienia o realizacji zadań publicznych.

Wójt Gminy Wyryki zwrócił się do RIO w Lublinie o wyjaśnienia dotyczące finansowania grup poszukiwawczo-ratowniczych prowadzących działania na terenie gminy.  Chodziło o to, czy w przypadku uznania takiej grupy za podmiot ochrony ludności i obrony cywilnej można wypłacać jej członkom ekwiwalent tak, jak jest to realizowane w odniesieniu do ratowników Ochotniczych Straży Pożarnych.

„Nie istnieją podstawy prawne do finansowania ani rozliczania działań grup poszukiwawczo-ratowniczych (w tym stowarzyszeń z psami ratowniczymi) na zasadach tożsamych z tymi, które obowiązują w stosunku do Ochotniczych Straży Pożarnych (OSP) – nawet w przypadku uznania takiego stowarzyszenia za podmiot ochrony ludności i obrony cywilnej na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej” – wyjaśnił prezes RIO w Lublinie Piotr Prystupa. 

Przypomniał, że przepisy regulujące działalność Ochotniczych Straży Pożarnych, w tym: ustawa o ochotniczych strażach pożarnych, ustawa o ochronie przeciwpożarowej oraz przepisy wykonawcze Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji umożliwiają finansowanie OSP z budżetu gminy, a także przyznawania ekwiwalentu pieniężnego, refundacji kosztów udziału w akcjach, szkoleń, ubezpieczeń czy wydatków związanych z utrzymaniem jednostki. Natomiast grupy poszukiwawczo-ratownicze (GPR) działają zwykle jako stowarzyszenia lub inne organizacje pozarządowe i ich funkcjonowanie reguluje Prawo o stowarzyszeniach.

„Nie posiadają one statusu jednostek ochrony przeciwpożarowej w rozumieniu ustawy o ochronie przeciwpożarowej, a tym samym nie przysługuje im ekwiwalent pieniężny na podstawie art. 15 ustawy o OSP” – wskazał Prystupa.

Zgodnie z wyjaśnieniami RIO, finansowanie udziału członków grup ratowniczych w działaniach może odbywać się na zasadach określonych w przepisach art. 221 ustawy o finansach publicznych – w zakresie przekazywania dotacji na realizację zadań publicznych, w związku z przepisami art. 153 ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej oraz w oparciu o ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

Jak podkreślono, zgodnie z art. 21 ust. 1 w związku art. 20 ust. 3 ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej to wójt, burmistrz lub prezydent miasta w decyzji uznającej za podmioty ochrony ludności określa w szczególności zakres zadań, warunki finansowania i sposób współpracy z podmiotem ochrony ludności oraz możliwość wykorzystania zasobów ochrony ludności w sytuacjach zagrożeń. Jeżeli wójt uzna działalność grupy poszukiwawczo-ratowniczej za istotną dla bezpieczeństwa mieszkańców, może zawrzeć porozumienie o współpracy, określające zakres zadań i sposób rozliczenia. Może też przekazać środki finansowe w formie dotacji celowej na realizację konkretnego zadania publicznego.

„W ramach takiego finansowania dopuszczalne jest m. in. pokrycie kosztów: paliwa i eksploatacji sprzętu, szkoleń, badań psów, ubezpieczeń, czy zwrotu kosztów dojazdu i diet. Należy jednak podkreślić, że refundacja kosztów nie stanowi ekwiwalentu pieniężnego w rozumieniu ustawy o OSP, lecz jest formą zwrotu wydatków poniesionych przy realizacji zadania publicznego” – wskazano w wyjaśnieniach.

RIO zaznaczyła również, że w przypadkach szczególnych, np. gdy zachodzi potrzeba wsparcia grupy poszukiwawczo-ratowniczej po nagłej akcji ratowniczej lub w sytuacjach nadzwyczajnych, możliwe jest zastosowanie trybu uproszczonego przewidzianego w art. 19a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Przepis ten pozwala przyznać środki finansowe bez konkursu – do kwoty 10 000 zł na jedno zadanie, na okres nie dłuższy niż 90 dni.

W przypadku, gdy grupa poszukiwawczo-ratownicza działa również na obszarze innych gmin na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym istnieje możliwość zawarcia porozumienia międzygminnego w tym zakresie. Porozumienie to może przewidywać finansowanie działań prowadzonych przez jedną gminę na terenie innej, z wykorzystaniem środków budżetowych.

mr/